TE Stanari ne ispunjava EU direktive i zakone o zaštiti životne sredine

Centar za životnu sredinu želi da upozna javnost i upozori nadležne institucije na veoma
vjerovatno kršenje domaćih zakona i EU direktiva o zaštiti životne sredine, upitnu
ekonomsku opravdanost ugovora sa firmom EFT, ali i neodržive energetske politike
Vlade Republike Srpske.

Imajući u vidu učestale izjave predstavnika EFT i Vlade RS da TE Stanari ispunjava
visoke standarde EU u oblasti životne sredine, Centar za životnu sredinu je u kontaktu
sa evropskim udruženjima za pravo u oblasti životne sredine dobio informaciju da je u
postupku izdavanja ekološke dozvole veoma vjerovatno došlo do kršenja EU direktive o
procjeni uticaja na životnu sredinu[1] i EU direktive o velikim postrojenjima za
sagorjevanje[2].

Miodrag Dakić, Koordinator programa Energija i klimatske promjene dodaje:
“Veoma sporno je što je EFT nakon izrade studije uticaja na životnu sredinu i izdavanja
ekološke dozvole promijenio plan za TE Stanari, kojim je umjesto francuske tehnologije
od 43% efikasnosti izabrana kineska tehnologija od samo 38,5% efikasnosti
iskorištenosti energije uglja. Takva tehnologija ne ispunjava zahtjeve EU IPPC[3] direktive.
Takođe, snaga TE je smanjena sa 410 MW na 300 MW, što obavezuje na izradu nove
studije uticaja na životnu sredinu. Međutim, nova studija nikada nije urađena.”
Ugalj u rudnicima Stanari, kao i TE Stanari su dati u koncesiju kontroverznoj EFT grupi,
čiji je vlasnik biznismen Vuk Hamović. EFT grupa je najveći trgovac električnom
energijom u regionu, a u više navrata su pokretani sudski sporovi i istrage zbog indicija
da su manipulisali cijenama električne energije. Do sada sudovi nisu uspjeli da dokažu
odgovornost EFT grupe.

Indikativno je i da je Evropska banka za obnovu i razvoj (EBRD) odustala od finansiranja
TE Stanari, a sumnjamo da su razlozi bili upravo moguće nepoštivanje EU direktiva.
Umjesto EBRD, dogovoren je kredit od 350 miliona evra od Kineske razvojne banke,
koja nije poznata po poštovanju visokih ekoloških standarda pri dodjeli kredita.
Iako BiH još uvijek nema obavezu poštivanja većine EU direktiva, obzirom da smo u
procesu pristupanja EU, potpisivanjem Sporazuma o Energetskoj zajednici[4], institucije u
BiH, uključujući i institucije u RS, su se obavezale da će poštivati određen broj EU
direktiva i međunarodnih sporazuma. Među njima je EU direktiva o procjeni uticaja na
životnu sredinu i EU direktiva o velikim postrojenjima za sagorjevanje (LCP direktiva).
EU direktiva LCP zahtjeva da se u studiji uticaja na životnu sredinu procjeni mogući
uticaj zagađenja na susjedne države, te da se konsultuju nadležne institucije u tim
državama. Taj zahtjev takođe nije ispunjen.

“U ugovoru o koncesiji za ugalj na eksploatacionim poljima ležišta Raškovac, Dragalovci
i Ostružnja, stoji da su ukupne rezerve uglja, uz dinamiku eksploatacije od 3,5 miliona
tona uglja godišnje dovoljne za najviše 50 godina eksploatacije. Koncesija je na 30
godina sa mogućnošću produženja na još 15 godina. To znači da bi se moglo desiti da
nakon isteka koncesije vlasti Republike Srpske dobiju nazad ruiniranu termoelektranu i
rudnik u kojem su sve ekonomski isplative rezerve potrošene. Ovakve odluke vlasti su
veoma neodgovorne prema građanima i budućim generacijama, posebno imajući u vidu
da proizvedenu električnu energiju EFT nema obavezu prodaje na domaćem tržištu, a da
će posljedice po životnu sredinu i obaveze BiH vezano za povećanu emisiju gasova
staklene bašte ostati domaćim institucijama da ih rješavaju.” dodaje Dakić.
Ugalj je neobnovljiv i izrazito prljav izvor energije. U svojoj nedavno objavljenoj studiji
organizacija HEAL (Health and Environment Alliance)[5] su procijenili da sagorijevanje
uglja u TE, samo u Evropi, godišnje uzrokuje 23 300 preranih smrti, dok zbog troškova
liječenja, odustva sa posla i drugih razloga uzrokuje financijski trošak od 54,7 milijarde
evra. Ovi eksterni troškovi nisu predstavljeni u studijama za TE Stanare, a nema ih ni u
izjavama političara.

Dakić zaključuje: “Predstavnici institucija i investitora će sutra govoriti samo o
pozitivnim stranama izgradnje termoelektrane, najčešće baziranim na potpuno
pogrešnim i lažnim pretpostavkama. Na žalost, čak ni iz Ministarstva za prostorno
uređenje, građevinarstvo i ekologiju RS nećete čuti o mogućim opasnostima i
štetnostima ove investicije. Na taj način će građani još jednom biti uskraćeni za veoma
važne informacije o kapitalnim investicijama, koje mogu značajno uticati na kvalitet
njihovih života i budućih generacija.”